- Basale stimulatie -

Basale stimulatie zorgt ervoor dat iemand gewoon rustig aanwezig kan zijn

Philip Vanmaekelbergh over basale stimulatie

Hoe zorg je ervoor dat mensen met een ernstige beperking hun dagelijkse activiteiten bewust beleven? Over die vraag boog Andreas Fröhlich zich. De Duitse professor kwam met een antwoord: basale stimulatie. Wat die theorie net inhoudt en hoe je het toepast, leren we van Philip Vanmaekelbergh, orthopedagoog en bestuurslid van het Vlaams Samenwerkingsverband voor Basale Stimulatie (VSBS), waarvoor UNIE-K het secretariaat voor haar rekening neemt.

“Basale stimulatie betekent dat iemand prikkels ontvangt zonder dat daar voorwaarden aan verbonden zijn, zonder dat die persoon daar echt iets voor moet kunnen. Gewoon in leven zijn, volstaat”, legt Philip uit. “Natuurlijk moet je wel in staat zijn om te ademen, om een werkend spijsverteringsstelsel te hebben… Daar wringt het schoentje. Want mensen met een ernstige meervoudige beperking ondervinden soms moeite met die levensnoodzakelijke dingen.”

Wie basale stimulatie toepast, analyseert de moeilijkheden waarmee iemand kampt. En probeert die te verhelpen. “Als iemand moeite heeft met ademhalen, kan het bijvoorbeeld helpen om die persoon in een andere, meer comfortabele houding te plaatsen. Wat is het effect? Dat die persoon minder stress ervaart en dat hij of zij gewoon rustig aanwezig kan zijn. Die persoon wordt daardoor alerter en zal de situatie waarin hij of zij zich bevindt bewuster beleven”, gaat Philip verder.

Constant proces   

 
Wanneer pas je basale stimulatie toe? Eigenlijk altijd, deelt Philip: “Noem het gerust een grondhouding, iets waarvoor je constant aandachtig bent. Opstaan, eten, zich verplaatsen… voor ons zijn die dagelijkse activiteiten eenvoudig. Mensen met een ernstige meervoudige beperking ervaren dat anders. Door bepaalde ongemakken kunnen die activiteiten overweldigend en angstaanjagend zijn. Als iemand zich ongemakkelijk voelt en je gaat gewoon verder met de dagelijkse taken, dan loop je het risico dat het allemaal te snel gaat voor die persoon. En dat ze het allemaal maar moeten ‘ondergaan’.”

Van passief ondergaan, naar bewust beleven, tot zelfs actief deelnemen: dat is waar basale stimulatie naar streeft. Het Vlaams Samenwerkingsverband voor Basale Stimulatie geeft er workshops en opleidingen over. Daarin krijgen zorgverleners en ouders een pak nuttige tips. Ook UNIE-K heeft veel expertise op vlak van basale werking. De medewerkers delen regelmatig hun kennis met scholen en andere zorgvoorzieningen. “Het belangrijkste advies is dat je basale stimulatie samen doet, met de verzorgde. Zo voelt die persoon dat hij echt deelneemt, iets doet, actief is… Ook voor het zorgpersoneel is dat positief. Want als de mensen mee bewegen, tijdens het op de zij rollen bijvoorbeeld, wordt de verzorging fysiek minder belastend.”

Met alle zintuigen 

 
We zien, horen, ruiken, voelen en proeven voortdurend. Zo beleven we de wereld. Dat is voor mensen met een beperking niet anders. “Hoe laat je iemand ervaren dat hij in bed ligt?”, geeft Philip als voorbeeld. “Je kunt iemand zachtjes heen en weer wiegen. Door die beweging zijn ze zich bewust van hun lichaam en merken ze dat ze ergens op liggen. Ze horen de lakens verschuiven, ze voelen de zachte matras. Dat hangt allemaal samen.”

“Als je het elke dag toepast, wordt het zelfs een soort automatisme.”

“Het zit soms in de kleine dingen”, vult Philip aan. “Als je vertrekt met de rolstoel bijvoorbeeld, kun je de bewoner even aanraken aan de schouder en aankondigen dat je een stukje gaat rijden. Zo kan die persoon zich mentaal en lichamelijk voorbereiden en spierspanningen vermijden. Dat vergt in het begin natuurlijk een inspanning van het zorgteam. Maar na een tijdje gaat dat heel vlot en wordt die basale attitude een soort automatisme.”

Niet-begeleide momenten 

“Het gaat zelfs verder dan de dagelijkse activiteiten”, merkt Philip op. “Fröhlich had ook aandacht voor de niet-begeleide momenten. Wat doen mensen wanneer er niets gebeurt? Hoe kunnen ze dan aanwezig en alert zijn? Dit is voor elk individu anders. De ene zit graag middenin de drukte, de andere liever aan de rand van de groep of zelfs helemaal alleen. Een ervaren begeleider kent de voorkeuren van elke persoon. Door die te respecteren, kan die persoon effectief genieten van een muziekje op zijn kamer, kan hij op een terras actief de geluiden van de natuur waarnemen, de wind voelen, het gras zien… Omdat hij rustig en ontspannen zichzelf kan zijn.”